Jale Kuşhan Balmumu Heykel Müzesi

Balmumu Heykel Müzesi Fikri Nasıl Oluştu? A. Ü. Jeofizik Mühendisliği Bölümü mezunuyum. İstanbul’da bir inşaat şirketinde çalışırken, Rusya ve Eski Doğu Bloğu ülkeleriyle süratle artan ticari, kültürel, ekonomik ve turizme dayalı ilişkilerimiz nedeniyle Rusça bilen kalifiye insan kaynağına ihtiyaç duyulduğunu fark ettim. Bunun üzerine çalıştığım firmadan ücretsiz izne ayrılarak Ukrayna’nın Odessa şehri Politeknik Üniversitesi Rus Dili Bölümü’ne kayıt oldum. O dönemlerde Rusya’da üretim durmuştu. Her şey yurt dışından getiriliyordu. Türkiye’ ye dönünce başta iş makineleri olmak üzere inşaat malzemeleri, cafe gereçleri vb konularda talepler almaya başladım. 1997 yılında kendi şirketimi kurarak ihracat yapmaya başladım. 1999 yılında St. Petersburg şehrinde yapılan uluslar arası makina fuarına katıldım. Çalışma saatleri dışında şehrin kültür ve sanat mekanlarını dolaşırken, balmumu heykel müzesini gezme olanağı buldum ve müzeyi gezerken çok etkilendim. Ülkemizde böyle bir müzenin olmadığını biliyordum müze yetkilileri ile görüştüğümde talep olduğu takdirde yurt dışında sergi açabildikleri bilgisini edindim. Bunun üzerine ülkemizde bir ilki gerçekleştirmek üzere girişimde bulundum. Müze yetkililerinden koşulları öğrendikten sonra üç bankadan kredi alarak 34 dünya büyüğüne ait balmumu heykellerini üç ay boyunca ülkemizde sergilemek üzere kiralayarak Türkiye’ye getirdim. O dönemde Türkiye’de balmumu heykel sanatının ne olduğu halk tarafından bilinmiyordu. Tanıtım için çok çaba sarf etmek gerekiyordu. Sergi alanı bulmakta zorlanıyordum. Diğer yandan sergiyi geçici olarak Türkiye’ye getirdiğim için Kültür Bakanlığı’ndan alınan uzatma süreleri dolunca müze yetkilileri ile görüştüm. Bunun üzerine kira öder gibi ödeme yaparak 34 heykeli St. Petersburg Müzesi’nden satın aldım. Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Türk büyüklerinin heykellerini yaptırmaya başladım. 11 yıl içinde 60’e çıkan heykel sayısı giderek artmakta, müzeye Türk ve Dünya tarihinden isimler eklenmeye devam etmektedir. Bu sanatı halka tanıtmak adına 11 yılda 26 şehirde 50 sergi açtık. Bu çabalarımız sonucunda halkta, balmumu heykel sanatı ile ilgili farkındalık oluşmuştur. Bu durum müzeyi halkla buluşturma açısından olumlu iken; diğer yandan heykellerin hassasiyeti açısından sorun yaratmaktadır. Ne kadar dikkat edilse de, sürekli taşınmalarda heykeller zarar görebilmektedir. Bu nedenle zaman zaman heykellerin bakım, onarım ve makyajı konusunda eğitim almaktayım. Hedefim; İstanbul’da Türk ve Dünya büyüklerinden 100 ünlünün yer aldığı, dünyadaki ilkleriyle dünya çapında sabit bir Balmumu Heykel Müzesi kurmak, zaman zaman yurt dışında sergiler açarak ülkemizi en iyi şekilde temsil etmek, ayrıca müze bünyesinde kurulabilecek atölyede balmumu heykel sanatçılarının yetişmesine olanak sağlamaktır. Balmumu Heykel Yapımı Bir heykel üzerinde 8-15 sanatçı çalışmakta ve heykellerin yapımı 1,5-3 ayda tamamlanmaktadır. Heykeli yapılacak kişi yaşıyorsa, kişinin el ve yüzünden mask alınmakta ve bir çok açıdan ayrıntılı fotoğraf çekimi yapılmaktadır. Eğer kişi yaşamıyorsa ve mezarının açılması için bürokratik engel yoksa, kişinin mezarı açılarak kemik yapısı incelenmekte, etnoloji ve antropoloji enstitüsü devreye girmekte, böylece kişinin yüz hatları bilimsel çalışma ile tespit edilebilmektedir. Sergimizde yer alan Korkunç İvan ve Timurlenk’te bu yöntem uygulanmıştır. Bu nedenle yüzyıllar önce yaşamış olmalarına rağmen gerçeğe çok yakın olduklarını söyleyebiliriz. Kişi yaşamıyorsa ve mezarının açılmasında bürokratik engeller varsa mevcut fotoğraflar, resimler veya tasvirlerden yararlanılmaktadır. Bire-bir çalışılan heykellerde kullanılan saç ve sakallar gerçek insan saçı ve sakalı, gözler ve dişler ise protezdir. Balmumu Heykel Sanatının Topluma Yararı Balmumu heykel sanatı, topluma kültür-sanat yoluyla tarih bilinci, tarih sevgisi aşılamanın yanında, öğrencilerin gelişiminde görsel ve uygulamalı eğitime katkısı açısından da son derece yararlı görülmektedir. Ayrıca turizme olan faydası da tartışmasız çok büyüktür. Dünyadaki "İlk" lerimiz Kentpark AVM’nin katkılarıyla 1000 m2 alanda, 6 farklı odada sergilenen Balmumu Heykel Müzesi dünyada ilk kez 4. Boyut kazanmıştır. Her heykelin kendine ait dekoru ile yaşadığı dönemin canlandırılması ve heykellerin bazılarındaki hareket heykellere bir boyut daha kazandırmaktadır. Dünyadaki diğer Balmumu Heykel Müzelerinden farklı olarak, konusunda uzman rehberler yaklaşık 40 dakika kadar ziyaretçilerimize bilgi vermekte ve anlatımlar cinevizyon gösterimleri ise desteklenmektedir. Dünyada ilk olan bir diğer uygulamamız ise; isteyen ziyaretçilerimizin el ya da ayak kalıplarının özel bir malzeme ile alınarak, balmumundan veya polyesterden kişiye özel çalışılmasıdır. Bu çalışmalar iyi korunduğu taktirde yüzyıllar boyunca saklanabilecek birer hatıra olarak saklanabilmektedir.